De penalty of “strafschop” is 121 jaar geleden in 1891, 25 jaar na de introductie van de buitenspelregel, ingevoerd in het hedendaagse voetbal. Het is officieel een strafmaatregel die tijdens een wedstrijd getroffen kan worden door een scheidsrechter om een team direct een scoringskans te bieden vanaf elf meter, ofwel de strafschopstip. Indien de bal in het spel is kan een penalty worden toegekend tegen de partij de binnen het eigen zestienmetergebied een overtreding begaat waarvoor buiten dat gebied een directe vrije trap zou zijn toegekend. Inmiddels is een penalty veel meer dan alleen een strafmaatregel.
Het nemen van penalty’s gebeurd namelijk ook om een noodzakelijke beslissing te forceren. Als een wedstrijd in een bekertoernooi per se een winnaar moet opleveren en de stand is na negentig minuten voetballen en twee keer een kwartier verlengen nog altijd gelijk dan gaat men over tot het nemen van strafschoppen. Ook al heeft dit dan feitelijk niets met bestraffen te maken. Beide teams nemen dan om-en-om vijf strafschoppen. Indien de stand na vijf genomen elfmeters nog altijd gelijk is dan volgt het knock out principe. Dit levert vaak ongekend spannende taferelen op. De langste strafschoppenserie uit de geschiedenis vond plaats in 2005 in het bekertoernooi van Namibië. KK Palace en FC Civics hadden er 48 nodig voor een beslissing. De langste serie tijdens een internationaal toernooi vond plaats in de halve finale van het Europees kampioenschap voetbal onder 21 in 2007. Jong Oranje en Jong Engeland moesten er in totaal 32 nemen voor een beslissing: 13-12 voor Jong Oranje. Het wordt dan dikwijls een psychologisch spelletje, waarbij degene met de beste stalen zenuwen meestal aan het langste eind trekt. Nederland heeft in die zin een twijfelachtige reputatie. Hoewel Clarance Seedorf als international in interviews altijd bijzonder kalm en beheerst de pers te woord kon staan bleek hij allerminst koelbloedig vanaf de strafschopstip. En hij is helaas niet de enige die niet altijd tegen de druk van het moment bestand was.
Sommige voetballers hebben het nemen van een strafschop echter tot kunst verheven. Uiteraard moet ik dan Antonin Panenka noemen, die in 1976 de beslissende penalty in de finale van het EK tegen West-Duitsland scoorde. Met een uiterst bekeken stiftje verraste hij de al in de hoek liggende keeper. Het bracht Tsjecho-Slowakije in dat jaar de Europese titel. Er zijn daarna nog enkele stylisten in zijn voetsporen getreden met deze gestifte strafschop. De Panenka van de Italiaan Andrea Pirlo afgelopen zomer is ook zeker de moeite van het noemen waard. Het betekende de ommekeer in de penaltyreeks en de uiteindelijke uitschakeling voor Engeland. Ook fraai en effectief, maar minder subtiel, waren de pingels (of pegels) van Johan Neeskens in de jaren zeventig. Gewoon snoeihard, hoog en recht door het midden: de no nonsense penalty. Zeer curieus was de elfmeter in tweeën van Johan Cruijff en Jesper Olsen op 5 december 1982. Een penalty hoeft immers niet in één keer op doel te worden geschoten. Zodoende tikte Cruijff de bal breed naar de meegelopen Olsen, die vervolgens Cruijff weer in stelling bracht om het leer achter de verbouwereerde doelman van Helmond Sport, Otto Versfeld, te schuiven. Iedereen sprak over een kunststukje van de meester zelf. Later bleek uit beeldmateriaal van de VRT dat 25 jaar eerder de Belgen Rik Coppens en André Piters hetzelfde trucje al eens geflikt hadden in een interland tegen IJsland. Chapeau voor onze zuiderburen die dus ook behoorlijk inventief kunnen zijn.
Voor onze allerkleinste jeugdleden is de penaltyreeks elke zaterdag de slagroom op de taart van hun sportochtend. Elke F-pupil mag immers na de wedstrijd zijn eigen jubelmoment regisseren door te proberen een strafschop binnen te schieten. Ook al heeft men de wedstrijd verloren, bij de penalty’s begint de stand weer op 0-0 en valt er dus weer iets te winnen. Er wordt naast de reguliere competitie namelijk ook gestreden om een heuse penaltybokaal. Altijd die gespannen koppies bij de aanloop. En vervolgens de ontlading of ontgoocheling na het resultaat. Juist dat ene moment na het nemen van de strafschop kan bepalend zijn voor het wel of niet slagen van een voetbalochtend. Zo ook bij mijn zoon van vijf afgelopen weekend. Een dikke nederlaag tijdens de wedstrijd, maar in de penaltyserie een prachtige penalty die zomaar in de bovenhoek vloog. De voetbalochtend was toch weer geslaagd!

@vanpasgekomen