In de week dat hij 65 jaar oud is geworden mag in ons clubblad een column over de beste voetballer die Nederland ooit gekend heeft eigenlijk niet ontbreken. Wat moet je nog toevoegen aan zo’n titel? Niks, gewoon Cruijff. Wereldwijd bekend, Europees voetballer van de eeuw, mondiaal verkozen tot “second best” (achter Pelé) en inmiddels een merknaam geworden voor allerlei doeleinden. Niet alleen commercieel als kleding- en schoenenmerk, maar ook als naamgever voor diverse maatschappelijke instellingen zoals het Johan Cruijff College, Johan Cruijff University en de Johan Cruijff Foundation.
Eigenlijk was Cruijff in zijn jeugd een soort van rock- of filmster, zoals the Beatles en the Stones waren. Er kwamen in de jaren ‘60 verschillende nieuwe stromingen (o.a. Flower Power) en men keerde zich meer en meer tegen de brave burgermaatschappij. De jeugd ontworstelde zich aan de muffe naoorlogse jaren van wederopbouw en liet zich niet meer beteugelen. Johan Cruijff was daar op voetbalgebied zeer zeker een exponent van, zoals the Beatles en the Stones dat op muziekgebied waren. Wellicht mede ingegeven door het vroege overlijden van zijn vader duldt hij als jongeling al geen autoriteit en wordt hij door zijn flamboyante verschijning (lang haar) met name door tieners als een idool gezien. In die tijd kwamen in Nederland ook de eerste TV’s in huis te staan hetgeen de populariteit van Cruijff naar ongekende hoogte tilde. Niet in de laatste plaats omdat hij als speler het voetbal aantrekkelijker maakte om naar te kijken door zijn techniek, versnellingen, doelgerichtheid en inzicht. Men bleef er op zondagavond voor thuis om Cruijff te zien spelen. Bovendien was (en is) hij bijzonder eigenwijs en ageert hij met regelmaat tegen de gevestigde orde. Ook was Cruijff, vooral gestimuleerd door zijn schoonvader Cor Coster, al op jonge leeftijd actief bezig met de commercie. Hij probeerde maximaal munt te slaan uit zijn bijzondere talenten, hetgeen hem overigens niet altijd goed af is gegaan en hem ook niet altijd even sympathiek maakte. Het heeft hem vele conflicten opgeleverd met allerlei spelers, trainers, clubs en de KNVB. In zijn machtswellust ging en gaat zijn eigen (commerciële) belang altijd voor het algemeen belang. Misschien zijn we daardoor als Nederland wel ooit een wereldtitel misgelopen. Zijn grootste successen behaalt hij als speler bij Ajax en bij Barcelona. Ook als trainer (overigens zonder noodzakelijke diploma’s) weet het orakel van Betondorp deze clubs naar diverse titels te coachen. Het had echter niet veel gescheeld of hij had deze leeftijd (en een gedeelte van zijn roem) nooit gehaald. Al op 43-jarige leeftijd krijgt de toenmalige Barcelona-trainer te kampen met ernstige hartproblemen (aderverkalking) en ontsnapt hij aan de dood. Ook niet gek als je beseft dat hij in die tijd soms 3 of 4 pakjes per dag rookte. In de jaren daarna, toen hij de sigaret verruild had voor een lolly, behaalde hij met Barcelona nog prachtige successen en zelfs nu voetbalt de club, volgens huidige coach Guardiola (destijds één van zijn pupillen), nog op de denkbeelden van Cruijff. Hij was niet alleen een weergaloze en bijzonder sierlijke voetballer, maar ook zijn opvattingen over het spel zijn baanbrekend geweest en gebleven. Volgens de geschiedschrijvers is Cruijff (en niet Michels) de geestelijk vader van het Totaalvoetbal, waarbij een verdediger ook moet kunnen meevoetballen bij een aanval en andersom. Als voetballer waren zijn acties dikwijls onnavolgbaar, maar ook zijn opvattingen en uitspraken over het voetbal zijn vaak niet te volgen. Als coach en later als analist bij de NOS heeft hij legendarische oneliners voor het nageslacht achtergelaten, die meestal het midden hielden tussen een briljant inzicht en een open deur. Of zinnen die opgebouwd waren uit twee tegenstrijdige zinspatronen. Het leverde hem vaak ja-geknik op van de gesprekspartner, omdat men hem simpelweg niet begreep. Tegenwoordig heten dit soort opmerkingen Cruijffiaans, een kolfje naar zijn hand, want wat de persoon Johan Cruijff betreft kan het merk Cruijff niet vaak genoeg gezegd worden. Uiteindelijk mag hij nu met pensioen, maar ik ben bang dat we nog lang niet van hem af zijn. Wat dat betreft kun je wel een parallel trekken met the Stones. (I can’t get no) Satisfaction.

@vanpasgekomen